Δεύτερη ευκαιρία στους πτωχούς οφειλέτες και άλλες αλλαγές στον Πτωχευτικό κώδικα

Ψηφίσθηκε στις 21.12.16 το νομοσχέδιο για τις αλλαγές στον Πτωχευτικό Κώδικα και λοιπές διατάξεις, το οποίο επιφέρει διαρθρωτικές αλλαγές σε πλήθος νομοθετημάτων, κυρίως δε στο πτωχευτικό δίκαιο, οι πιο καίριες των οποίων είναι συνοπτικά οι εξής:

- Δίνεται ουσιαστική δυνατότητα επαναδραστηριοποίησης (fresh start) του επιχειρηματία, φυσικού προσώπου, που πτώχευσε εξαιτίας πραγματικής οικονομικής αδυναμίας. Πιο συγκεκριμένα, χορηγείται δυνατότητα πλήρους απαλλαγής του πτωχού οφειλέτη από το υπόλοιπο των χρεών του, δύο έτη μετά την κύρηξη της πτώχευσης, άλλως με την παρέτωσή της, εάν έχει κηρυχθεί συγγνωστός, εκτός και εάν πρόκειται για οφειλές από δόλο ή βαριά αμέλεια. Εφόσον, λοιπόν, ο επιχειρηματίας επιδεικνύει καλή πίστη κατά την κήρυξη της πτώχευσης, η πτώχευση δεν οφείλεται σε δόλιες ενέργειές του και ο ίδιος παραμείνει συνεργάσιμος - και εφόσον υποβάλει σχετική αίτηση - μπορεί να πετύχει την απαλλαγή του ακόμη και πλήρως από το υπόλοιπο των απαιτήσεων των πιστωτών του. Η απαλλαγή του πτωχού οφειλέτη εντός τριετίας από την πτώχευση είχε προβλεφθεί προσφάτως με τον Ν. 4336/2015, βρισκόταν, ωστόσο, σε αχρησία, καθώς ίσχυε μόνο για όσους κατέθεταν αίτηση πτώχευσης από 01.01.16. Πλέον, η ευεργετική απαλλαγή επεκτείνεται και σε όσους έχουν κηρυχθεί σε πτώχευση στο παρελθόν, ενώ το χρονικό περιθώριο μειώνεται στα δύο έτη, σε μία προσπάθεια να βελτιωθεί το επιχειρηματικό κλίμα. Εξακολουθεί, ωστόσο, να μην έχει δυνατότητα απαλλαγής ο οφειλέτης που δεν μπορεί, λόγω έλλειψης περιουσίας για την κάλυψη των εξόδων της διαδικασίας, να κηρυχθεί σε πτώχευση. Σημειώνεται ότι, με τις νέες διατάξεις, αναβαθμίζεται η ανεπάρκεια περιουσίας του οφειλέτη, από λόγος απόρριψης της πτώχευσης, σε θετική προυπόθεση για την κήρυξή της. Τούτο συνεπάγεται ότι, ενώ με το προισχύσαντα δίκαιο η αίτηση απορριπτόταν μόνο με την απόδειξη της περιουσιακής ανεπάρκειας, πλέον αρκεί η απλή πιθανολόγισή της.

- Ακόμα, τίθεται σύντομη προθεσμία για την άσκηση εκπρόθεσμης αναγγελίας, καθώς η ανακοπή προκειμένου να μετάσχει στην επαλήθευση δανειστής που δεν αναγγέλθηκε μπορεί, πλέον, να ασκηθεί μέχρι την τελευταία διανομή, όχι όμως σε διάστημα πέραν των έξι μηνών από το πέρας της προθεσμίας της αναγγελίας, περιορίζοντας σημαντικά τα δικαιώματα των δανειστών.

- Επίσης, τροποποιείται το άρθρο 156 ΠτΚ για την συρροή των γενικών και των ειδικών προνομίων κατά την διανομή τους προιόντος της πτωχευτικής εκποίησης, με πλήρη, εναρμόνιση των διατάξεων του ΚΠολΔ και του ΠτΚ για την κατάταξη των πιστωτών, ενώ αντιμετωπίζονται πλέον υπερπρονομιακά, σε περίπτωση συρροής, οι απαιτήσεις από χρηματοδοτήσεις του οφειλέτη στα πλαίσια συμφωνίας εξυγίανσης ή του σχεδίου αναδιοργάνωσης. Η εν λόγω διάταξη εφαρμόζεται και σε αιτήσεις πτώχευσης που κατατέθηκαν από 19.08.16.

- Αλλαγές επέρχονται και στην ευθύνη των διοικητικών κεφαλαιουχικών εταιριών για την μη έγκαιρη υποβολή της αίτησης πτώχευσης καθώς και για την δόλια ή από βαριά αμέλεια υπερχρέωση, οι οποίες παραγράφεται εντός τριετίας από τότε που γεννήθηκε η αξίωση και έγινε δυνατή η δικαστική της επιδίωξη, και σε περίπτωση ζημίας από δόλο, εντός δεκαετίας, προς εναρμόνιση με την διάταξη του αρθ. 22α παρ. 5 Ν. 2190/1920 για την ευθύνη των μελών του ΔΣ. Καθίσταται, επιπλέον, πιο αποτελεσματική η άσκηση των σχετικών αξιώσεων, καθώς προσδιορίζεται πλέον συγκεκριμένα η ζημία των εταιρικών πιστωτών.

- Σημαντική, επίσης, τροποποίηση που αποσκοπεί στην ενίσχυση της εξυγιαντικής λειτουργίας του πτωχευτικού δικαίου είναι η κατάργηση του ανοίγματος της διαδικασίας συνδιαλλαγής, με μόνη, πλέον, δυνατότητα την άμεση επικύρωση της συμφωνίας (pre pack). Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση, το άνοιγμα της διαδικασίας χρησιμοποιήθηκε παρελκυστικά από πολλούς οφειλέτες ώστε να επιτύχουν ασυλία έναντι των πιστωτών τους, μέσω των χορηγούμενενων προληπτικών μέτρων, χωρίς πραγματική πρόθεση επίτευξης συμφωνίας. Διατηρείται μόνο η διαδικασία της άμεσης επικύρωσης, με κάποιες τροποποιήσεις, η οποία είναι σαφώς ταχύτερη και αποτελεσματικότερη. Προκειμένου δε να διασφαλιστεί η προστασία του επιχειρηματία κατά το στάδιο των διαπραγματεύσεων, παρέχεται η δυνατότητα λήψης επιπλέον προληπτικών μέτρων, πέραν των αυτοδίκαια παρεχόμενων με την κατάθεση της αίτησης, ακόμα και πριν την υποβολή της συμφωνίας εξυγίανσης προς επικύρωση.

- Επίσης, παρέχεται η δυνατότητα τροποποίησης της συμφωνίας εξυγίανσης που επικυρώθηκε, με μεταγενέστερη συμφωνία όλων των συμβαλλομένων, για μία φορά και με αυστηρές προυποθέσεις, ώστε να αποφεύγονται καταστρατηγήσεις. Η λόγω διατάξη εφαρμόζεται και στις εκκρεμείς διαδικασίες.

- Επιπλέον, προβλέπεται ακύρωση της συμφωνίας, μετά από αιτηση όποιου έχει έννομο συμφέρον, εάν αποκαλυφθεί ότι ήταν προιόν δόλου ή συμπαιγνίας, καθώς και εάν η μη εκπλήρωση των όρων είναι τόσο ουσιώδης που με βεβαιότητα προβλέπεται η αδυναμία εξυγίανσης - παρόλο που, ούτως ή άλλως, υπάρχει δυνατότητα να οριστεί η μη εκπλήρωση ως διαλυτική αίρεση της συμφωνίας ή λόγος καταγγελίας της. Ματαίωση υλοποίησης της συμφωνίας επέρχεται και με την κηρυξη της πτώχευσης. Η ως άνω ακύρωση/ματαίωση επιφέρει αυτοδικαίως την επαναφορά της απαίτησης των δανειστών στο πριν από την επικύρωση status. 

- Σημαντική δε πρόβλεψη που αφορά στα αποτελέσματα της συμφωνίας εξυγίανσης είναι ότι τα δικαιώματα των πιστωτών κατά των εγγυητών και των συνοφειλετών του οφειλέτη, καθώς και τα υφιστάμενα δικαιώματά τους σε περιουσιακά αντικείμενα τρίτων, περιορίζονται στο ίδιο ποσό με την απαίτηση κατά του οφειλέτη, εκτός αν δεν συναινει ο πιστωτής. Η ευθύνη του εγγυητή περιορίζεται άνευ ετέρου εάν είναι σύζυγος του οφελέτη, συγγενής εξ αδιαιρέτου η εξ αγχιστείας έως δεύτερο βαθμό.

- Τέλος, οι ρυθμιζόμενες με την συμφωνία εξυγίανσης οφειλές προς το Δημόσιο και τους Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης καθίστανται ενήμερες, υπό τον όρο τήρησης της συμφωνίας, και οι αρμόδιες αρχές οφείλουν να χορηγούν βεβαιώσεις ενημερότητας, διάταξη που εφαρμόζεται και στις εκκρεμείς διαδικασίες.