11759/2024 ΜονΠρΘ - ΑΝΤΑΛΛΑΞΙΜΑ ΒΑΚΟΥΦΙΚΑ ΑΚΙΝΗΤΑ ΚΑΙ ΔΙΟΡΘΩΣΗ ΑΝΑΚΡΙΒΟΥΣ ΠΡΩΤΗΣ ΕΓΓΡΑΦΗΣ - ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΕΙ ΤΟΥΣ ΕΝΑΓΟΝΤΕΣ ΩΣ ΣΥΓΚΥΡΙΟΥΣ ΚΑΙ ΔΙΑΤΑΣΣΕΙ ΤΗΝ ΑΙΤΟΥΜΕΝΗ ΔΙΟΡΘΩΣΗ

Στην υπόθεση αυτή, την οποία χειρίστηκε η εταιρία μας, το δικαστήριο ασχολήθηκε με ένα σύνθετο ζήτημα, που άπτεται τόσο του δικαίου του κτηματολογίου όσο και του οθωμανικού εμπραγμάτου δικαίου, κάνοντας εν τέλει δεκτή την αγωγή μας, αναγνωρίζοντας ότι κατά τον χρόνο έναρξης του κτηματολογίου στην περιοχή της Θεσσαλονίκης, οι ενάγοντες ήταν συγκύριοι του επίμαχου ακινήτου και διατάσσοντας τη διόρθωση της ανακριβούς αρχικής κτηματολογικής εγγραφής, ώστε στο κτηματολογικό φύλλο του ακινήτου, αντί της εσφαλμένης εγγραφής ότι κύριος αυτού είναι το Ελληνικό Δημόσιο, να αναγραφούν ως συγκύριοι οι ενάγοντες.

Πιο συγκεκριμένα, οι ενάγοντες είναι συγκύριοι οικοπέδου στο Δήμο Θεσσαλονίκης, το οποίο απέκτησαν με κληρονομική διαδοχή, ασκούντες επί αυτού για δεκαετίες, τόσο οι ίδιοι όσο και οι δικαιοπάροχοί τους, πληθώρα πράξεων νομής. Μολονότι κατά την κτηματογράφηση της περιοχής δήλωσαν την κυριότητά τους επί του επίδικου οικοπέδου, αυτό καταχωρήθηκε στα κτηματολογικά βιβλία με δικαιούχο κυριότητας το Ελληνικό Δημόσιο, ως ανταλλάξιμο ακίνητο, και ειδικότερα ως βακούφιο. Για το λόγο αυτό, άσκησαν κατά του Ελληνικού Δημοσίου την κατ’ άρθρο 6 αρ. 2 του ν. 2664/1998 αγωγή τους, με αίτημα την αναγνώριση του δικαιώματος κυριότητας επί του ακινήτου και τη διόρθωση της ανακριβούς πρώτης εγγραφής. Ισχυρίστηκαν δε επικουρικά, ότι κατέστησαν συγκύριοι στο επίδικο οικόπεδο με χρησικτησία, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 3127/2003, με τις οποίες επιτρέπεται ειδικώς και κατ’ εξαίρεση η απόκτηση της κυριότητας με έκτακτη χρησικτησία σε ακίνητα του Δημοσίου.

Κατά την εκδίκαση της αγωγής, το Ελληνικό Δημόσιο ισχυρίστηκε, ότι το επίδικο ακίνητο ανήκει στα ανταλλάξιμα βακουφικά ακίνητα, με αποτέλεσμα να έχει περιέλθει στην κυριότητά του σύμφωνα με τις με τις διατάξεις της από 10.06.1930 συμφωνίας μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας και της από 30.1.1923 σύμβασης της Λωζάνης «περί ανταλλαγής ελληνοτουρκικών πληθυσμών», οι οποίες ορίζουν ότι όλη η κινητή και ακίνητη περιουσία που εγκαταλείφθηκε στην Ελλάδα από ανταλλάξιμους μουσουλμάνους περιήλθε κατά κυριότητα στο Ελληνικό Δημόσιο.

Αρχικά, εκδόθηκε μη οριστική απόφαση, η οποία διέταξε τη διενέργεια πραγματογνωμοσύνης από νομικό – ιστορικό του δικαίου με ειδίκευση στο οθωμανικό εμπράγματο δίκαιο, καθώς και από αγρονόμο – τοπογράφο μηχανικό, προκειμένου να γνωματεύσουν ως προς τη φύση του επίδικου ακινήτου ως βακουφικού (και ειδικότερα ως γνήσιου ή μη γνησίου), καθώς και να προχωρήσουν σε εφαρμογή των τίτλων σύστασης του βακουφίου και των τίτλων ιδιοκτησίας των εναγόντων σε σχέση με το επίδικο ακίνητο.

Σύμφωνα με τη δικαστική πραγματογνωμοσύνη, είναι άγνωστο πότε συστάθηκε το βακούφι στο οποίο ανήκει το επίμαχο ακίνητο, διότι η Ιεροδικαστική Απόφαση με την οποία αυτό συστάθηκε δεν προσκομίστηκε από το αντίδικο Δημόσιο, ούτε και αναγράφεται στο Πρωτόκολλο Κατάληψης του ακινήτου, ενώ δεν κατέστη δυνατόν να ανευρεθεί στους σωζόμενους και αποκείμενους στο Ιστορικό Αρχείο Μακεδονίας κώδικες του Ιεροδικείου Θεσσαλονίκης από του έτους 1680 και εντεύθεν μέχρι του έτους 1912. Συνεπώς, δεν κατέστη εφικτό να προσδιοριστεί εάν κατά τη σύσταση του αφιερώματος η αφιερωμένη ακίνητη περιουσία του συγκεκριμένου τίτλου ήταν γαία καθαρής ιδιοκτησίας (μούλκι) και με ποιον τρόπο αυτή μετέπεσε στην κατηγορία των γαιών τελείας κυριότητας, ή εάν ανήκε στην κατηγορία της δημόσιας γης και μόνον οι φόροι και τα τέλη επ’ αυτής αφιερώθηκαν στον ευαγή σκοπό του αφιερώματος ή αν οι εν λόγω φόροι και τέλη εξακολουθούσαν να εισπράττονται από το δημόσιο με τους συνήθεις περί δημοσίων γαιών όρους, το δικαίωμα όμως εξουσίασης (tasarruf) και του ακινήτου είχε αφιερωθεί στον ευαγή σκοπό που υπηρετούσε το βακούφι, ή εάν, εν τέλει, τόσο το επί της δημόσιας γης δικαίωμα εξουσίασης, όσο και οι φόροι και επί τα επ’ αυτής τέλη αφιερώθηκαν στον ευαγή σκοπό του αφιερώματος. Έτσι, δεν κατέστη εφικτό να διαπιστωθεί εάν το επίμαχο ακίνητο ανήκε σε γνήσιο βακούφι, συνεπώς ότι περιήλθε στην κυριότητα του αντιδίκου Δημοσίου μετά τον ν. 4793/1930, ή σε μη γνήσιο, και ως εκ τούτου μη δυνάμενου να έχει την ιδιότητα του ανταλλάξιμου ακινήτου.

Μετά την επανάληψη της συζήτησης, εκδόθηκε η με αρ. 11759/2024 οριστική απόφαση του ΜονΠρΘ, η οποία δέχεται ότι δεν αποδείχθηκε εάν το επίδικο ακίνητο είναι γνήσιο βακουφικό, το δε Ελληνικό Δημόσιο που έφερε το σχετικό βάρος απόδειξης, ουδόλως απέδειξε τον εν λόγω ισχυρισμό του. Σε κάθε δε περίπτωση, δέχεται ότι πάσχει από ακυρότητα η διαδικασία κατάληψης του ακινήτου με το με επίμαχο πρωτόκολλο κατάληψης, διότι αυτό αναφέρει εσφαλμένη κατηγορία και όνομα βακουφίου και ως εκ τούτου, λόγω αυτής της ακυρότητας, δεν δύναται να θεωρηθεί ότι με την κοινοποίησή του έλαβε χώρα διατάραξη της νομής του δικαιοπαρόχου μας, επί του επίδικου ακινήτου, και συνεπώς ο τελευταίος κατέστη κύριος αυτού με πρωτότυπο τρόπο, βάσει του άρθρου 4 του ν. 3127/2003.

Συνακόλουθα των ανωτέρω, το δικαστήριο κάνει δεκτή την αγωγή, αναγνωρίζοντας τους ενάγοντες ως συγκυρίους του ακινήτου και διατάσσοντας την αιτούμενη διόρθωση.

Η απόφαση διαλαμβάνει χρήσιμες νομικές κρίσεις αναφορικά με: α) Την έννοια των ανταλλάξιμων βακουφικών ακινήτων, που σύμφωνα με τις παραπάνω διεθνείς συμφωνίες περιήλθαν στην κυριότητα του Ελληνικού Δημοσίου, β) το ειδικό και εξαιρετικό καθεστώς χρησικτησίας σε ακίνητα του Ελληνικού Δημοσίου που θεσπίζει ο ν. 3127/2003, γ) την έννοια της «διατάραξης της νομής» τόσο κατ’ άρθρ. 984 ΑΚ όσο και κατά την ειδική διάταξη του άρθρου 4 του ν. 3127/2003 και δ) την έννοια της καλής πίστης επί χρησικτησία και το βάρος απόδειξης αυτής τόσο κατ' άρθρ. 1042 ΑΚ όσο και κατ’ άρθρ. 4 του ν. 3127/2003.

Η απόφαση είναι δημοσιευμένη στην ΤΝΠ Νόμος.