ΑΠ 378/2025 ΕΥΘΥΝΗ ΔΑΠΕΕΠ ΑΕ ΓΙΑ ΤΟΚΟΥΣ ΥΠΕΡΗΜΕΡΙΑΣ, ΛΟΓΩ ΚΑΘΥΣΤΕΡΗΣΗΣ ΠΛΗΡΩΜΗΣ ΤΙΜΟΛΟΓΙΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΩΝ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΑΠΟ ΑΠΕ - ΠΑΡΑΠΟΜΠΗ ΣΤΗΝ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ

Στην υπόθεση αυτή, την οποία χειρίστηκε η εταιρία μας, τον Άρειο Πάγο απασχόλησε ένα ζήτημα γενικότερου ενδιαφέροντος, καθώς αφορά πλήθος παραγωγών ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ (Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας), των οποίων τα τιμολόγια πώλησης ηλεκτρικής ενέργειας δεν πληρώθηκαν εμπρόθεσμα από τη ΔΑΠΕΕΠ ΑΕ, με αποτέλεσμα να γεννηθούν τόκοι υπερημερίας. Η υπόθεση παραπέμφθηκε στην Ολομέλεια.

Ειδικότερα, το κρίσιμο νομικό ζήτημα σχετίζεται με το κατά πόσο η ΔΑΠΕΕΠ ΑΕ υποχρεούται να καταβάλει στους παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ τόκους υπερημερίας, στην περίπτωση που καθυστερήσει να εξοφλήσει ποσά τιμολογίων πώλησης, κατ’ άρθρα 340 και 341 παρ. 1 ΑΚ ή δικαιούται να απαλλαγεί από αυτή την υποχρέωση προβάλλοντας την κατ’ άρθρο. 342 ΑΚ ένσταση, με το σκεπτικό ότι ο Ειδικός Λογαριασμός του άρθρου 40 του ν. 2773/1999, από τον οποίο αντλούνται τα απαιτούμενα κεφάλαια για την πληρωμή των τιμολογίων, δεν τροφοδοτείται από την ίδια, και ως εκ τούτου δεν φέρει ευθύνη σε περίπτωση που παρουσιάσει έστω και παροδικό έλλειμμα, που καθιστά ανέφικτη την έγκαιρη εκπλήρωση της παροχής.

Πιο συγκεκριμένα, η πελάτισσα μας, εταιρία παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ, άσκησε αγωγή κατά της ΛΑΓΗΕ ΑΕ (ήδη μετονομασθείσα σε ΔΑΠΕΕΠ ΑΕ), προκειμένου να της καταβάλει τόκους υπερημερίας, που αντιστοιχούσαν σε χρονικό διάστημα κατά το οποίο καθυστέρησε να εξοφλήσει τα ποσά τιμολογίων πώλησης, παρά την ορισθείσα με τις μεταξύ τους συμβάσεις δήλη ημέρα πληρωμής τους. Η αγωγή έγινε δεκτή πρωτοδίκως και στη συνέχεια τελεσίδικα, αφού απορρίφθηκε η έφεση που άσκησε η ΔΑΠΕΕΠ ΑΕ. Με αίτηση αναίρεσης της τελευταίας, η υπόθεση εκδικάστηκε από τον Άρειο Πάγο.

Με την αίτηση αναίρεσης της, η ΔΑΠΕΕΠ ΑΕ ισχυρίζεται, ότι το δευτεροβάθμιο δικαστήριο παραβίασε τη διάταξη του άρθρου 342 ΑΚ, απορρίπτοντας ως μη νόμιμη, την ένσταση της περί μη ευθύνης της για την καθυστέρηση πληρωμής των ενδίκων τιμολογίων, η οποία καθυστέρηση οφειλόταν στην ελλειμματικότητα του Ειδικού Λογαριασμού του ν. 2773/1999, από τον οποίο αντλούνται τα ποσά που καταβάλλονται στους παραγωγούς ηλεκτρικής ενέργειας, τον οποίο απλώς διαχειρίζεται η ίδια, μη ευθυνόμενη για την επάρκεια των κεφαλαίων του.

Το κρίσιμο νομικό ζήτημα δίχασε τα μέλη του Αρείου Πάγου, δεδομένου ότι κατά την επικρατήσασα γνώμη τριών μελών ορθώς απορρίφθηκε η συγκεκριμένη ένσταση, ενώ δε κατά την αντίθετη γνώμη δυο μελών, το δευτεροβάθμιο δικαστήριο εσφαλμένα ερμήνευσε τις διατάξεις των άρθρων 40 ν. 2773/1999 και 143 ν. 4001/2011, των 118 ν. 4001/2011, 12 ν. 3468/2006, 72 παρ. 2 και 85 ΚΣΗΕ και του άρθρου 342 ΑΚ.

Ειδικότερα, σύμφωνα με την επικρατήσασα γνώμη, το γεγονός της ανεπάρκειας ή ελλειμματικότητας διαθέσιμων κεφαλαίων στον Ειδικό Λογαριασμό του άρθρου 40 του ν. 2773/1999 δεν συνιστά εύλογη αιτία καθυστέρησης της πληρωμής του τιμήματος της πωλούμενες ηλεκτρικής ενέργειας και δεν απαλλάσσει τη ΔΑΠΕΕΠ ΑΕ από τις συνέπειες της υπερημερίας, διότι δεν αποτελεί ζήτημα “εξωγενές”, ούτε συνιστά τυχερό γεγονός, αλλά ούτε και γεγονός ανώτερης βίας. Το Δικαστήριο διατύπωσε διάφορες αιτιολογίες προκειμένου να στηρίξει αυτή την άποψη, ιδίως ότι με βάση ένα πλέγμα νομοθετικών διατάξεων της ενεργειακής νομοθεσίας, που έχουν θεσπιστεί τα τελευταία χρόνια (ν. 2773/1999, 3426/2005, ν. 4001/2011 κ.α.), προβλέπεται η υποχρέωση - και όχι απλώς η δυνατότητα - της ΔΑΠΕΕΠ ΑΕ σε προληπτική και κατασταλτική παρέμβαση για την αποτελεσματική διαχείριση και διασφάλιση της χρηματοικονομικής επάρκειας του Ειδικού Λογαριασμού, με συνέπεια, σε περίπτωση εμφάνισης ελλείμματος, να υφίσταται τεκμήριο υπαιτιότητας της τελευταίας για την πλημμελή εκπλήρωση των ρυθμιστικών της υποχρεώσεων ως “Λειτουργού της Αγοράς”, η οποία υποχρεούται να διασφαλίζει τη χρηματοοικονομική ισορροπία του Λογαριασμού, ενόψει και της αναγκαιότητας ταχείας εκκαθάρισης των συναλλαγών εντός της ενεργειακής αγοράς. Άλλωστε, η υιοθέτηση της αντίθετης θέσης, δηλαδή η αναγνώριση ενός κεντρικού θεσμικού φορέα ως ανεύθυνου δρώντος, μη επιφορτισμένου με καθήκοντα ουσιαστικότερα της απλής διεκπεραίωσης της εκκαθάρισης των συναλλαγών ηλεκτρικής ενέργειας, εκτός του ότι θα δημιουργούσε δυσλειτουργία και νόθευση της αγοράς ενέργειας, θα οδηγούσε και στη μετακύλιση της ευθύνης της καθυστέρησης καταβολής του οφειλόμενου τιμήματος στους καλόπιστα συναλασσομένους παραγωγούς ΑΠΕ, κατ’ αντίθετο τρόπο από αυτόν που επιδιώκει το γνωσιακό δίκαιο, ήτοι σε βάρος του ανταγωνισμού και της απελευθέρωσης της αγοράς ενέργειας.

Σύμφωνα, όμως, με τη γνώμη δύο μελών του ΑΠ, το δευτεροβάθμιο δικαστήριο, κρίνοντας ότι η ανεπάρκεια ή ελλειμματικότητα διαθέσιμων κεφαλαίων για την εμπρόθεσμη πληρωμή του τιμήματος δεν συνεπάγεται έλλειψη υπαιτιότητας της ΔΑΠΕΕΠ ΑΕ για τη μη εμπρόθεσμη πληρωμή του τιμήματος και απορρίπτοντας την κατ’ άρθρο. 342 ΑΚ ένσταση, παραβίασε ευθέως το άρθρο αυτό. Ειδικότερα, σύμφωνα με τη γνώμη της μειοψηφίας, η χονδρική αγορά της ηλεκτρικής ενέργειας είναι οργανωμένη με τις ρυθμίσεις του νόμου και των κανονισμών κατά τέτοιο τρόπο, ώστε αν δεν εμφανιστούν προβλήματα στην εκπλήρωση των υποχρεώσεών τους από τους προμηθευτές και καταβάλουν αυτοί τα ποσά που οφείλουν για την ποσότητα ηλεκτρικής ενέργειας που έχουν απορροφήσει, τότε εξοφλούνται οι αξιώσεις των παραγωγών για την ηλεκτρική ενέργεια που έχουν εγχύσει στο σύστημα και τις λοιπές ρητά οριζόμενες υπηρεσίες. Σε περίπτωση όμως υπερημερίας κάποιου προμηθευτή εμφανίζεται έλλειμμα και δεν μπορεί να γίνει εξόφληση των αξιώσεων αυτών όλων των παραγωγών. Η ΔΑΠΕΕΠ ΑΕ, ως διαχειρίστρια του συστήματος, σύμφωνα με τις αυστηρά διαρθρωμένες αρμοδιότητές της για την αντιμετώπιση του προβλήματος της υπερημερίας, πρέπει να προσφύγει για την κάλυψη του ελλείμματος σε συγκεκριμένες, ειδικά προσδιοριζόμενες πηγές, που αναφέρονται ρητά στο νόμο. Από τις διατάξεις αυτές δεν ιδρύεται υποχρέωση της ΔΑΠΕΕΠ ΑΕ να εξοφλεί από δικούς της πόρους και κεφάλαια υποχρεώσεις των συμμετεχόντων. Η ανάληψη πιστωτικού κινδύνου σε σχέση με τις υποχρεώσεις που προκύπτουν από τις συναλλαγές της χονδρικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, δεν εμπίπτει στις αρμοδιότητές της, ούτε κατά το εθνικό ούτε κατά το γνωσιακό δίκαιο. Καμία διάταξη δεν ορίζει ρητά η έστω έμμεσα, ότι η ΔΑΠΕΕΠ ΑΕ καταβάλει από δικούς της πόρους, κεφάλαια ή περιουσία τα οφειλόμενα σε παραγωγό ποσά, δεδομένου ότι πρόκειται για υποχρεώσεις τρίτων, ήτοι των συναλλασσόμενων προμηθευτών και όχι της ίδιας, η οποία δεν είναι συναλλασσόμενη, αλλά λειτουργεί ως θεσμικός φορέας που οργανώνει και διαχειρίζεται ο Λειτουργός Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας, ήτοι η ΔΑΠΕΕΠ ΑΕ.

Την επίλυση στο παραπάνω σύνθετο νομικό ζήτημα, που σχετίζεται άμεσα με την εμπιστοσύνη στους κεντρικούς θεσμικούς φορείς, καθώς και με περαιτέρω ζητήματα ομαλής λειτουργίας της αγοράς ενέργειας, αναμένεται να δώσει η Ολομέλεια του Αρείου Πάγου.